Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng cấp tính có tỷ lệ tử vong cao do ngoại độc tố của trực khuẩn uốn ván Clostridium tetani gây ra. Bệnh không lây truyền từ người sang người⁽⁴⁾, tuy nhiên trẻ rất dễ bị nhiễm bệnh khi chơi đùa nếu vết trầy xát hoặc vết thương tiếp xúc với khuẩn uốn ván. Uốn ván là một bệnh nguy hiểm với tỉ lệ tử vong cao, lên đến trên 95% đối với trẻ sơ sinh.
Mẹ cần cho bé và cả gia đình được tiêm ngừa uốn ván đầy đủ và tiêm nhắc lại đúng lịch để có sự bảo vệ tốt nhất!⁽¹⁾⁽⁴⁾

Bệnh Uốn ván xuất hiện rải rác ở các vùng nông thôn; ở các nước không có chương trình tiêm chủng thì bệnh ở trẻ sơ sinh và người trẻ tuổi chiếm tỷ lệ cao.

Bệnh Uốn ván thường xảy ra sau một tổn thương cấp tính như vết chích da, vết rách da, vết trầy da, bỏng, viêm tai giữa, phẫu thuật, sảy thai, sinh đẻ.

Khi bị trầy xát hoặc có vết thương và tiếp xúc trực tiếp với trực khuẩn Uốn ván Clostridium tetani có trong đất, cát bụi, phân trâu bò ngựa và gia cầm, cống rãnh, dụng cụ phẫu thuật không tiệt trùng kỹ…, vi khuẩn xâm nhập vào các vết thương, vết xây xước phát triển thành ổ nhiễm trùng gây bệnh uốn ván. Trẻ hiếu động dễ bị trầy xước bởi những vật dụng gỉ sét (nơi chứa nhiều vi khuẩn) sẽ dễ bị nhiễm bệnh nếu chưa được tiêm chủng.

Đôi khi có trường hợp uốn ván sau phẫu thuật, nạo thai trong những điều kiện không vệ sinh. Có trường hợp tổ chức của cơ thể bị hoại tử và các dị vật xâm nhập vào cơ thể bị nhiễm bẩn tạo ra môi trường yếm khí cho các nha bào uốn ván phát triển.

Trẻ sơ sinh bị uốn ván sơ sinh là do nha bào uốn ván xâm nhập qua dây rốn trong khi sinh đẻ vì cắt rốn bằng dụng cụ bẩn hoặc sau khi sinh, trẻ không được chăm sóc rốn sạch sẽ và băng đầu rốn bị cắt không vô khuẩn nên đã bị nhiễm nha bào uốn ván⁽⁴⁾.

• Trẻ sơ sinh bị uốn ván sơ sinh là do nha bào uốn ván xâm nhập qua dây rốn trong khi sinh đẻ vì cắt rốn bằng dụng cụ bẩn, hoặc sau khi sinh, trẻ không được chăm sóc rốn sạch sẽ và băng đầu rốn bị cắt không vô khuẩn nên đã bị nhiễm nha bào uốn ván⁽⁴⁾.
• Người lớn: Người làm vườn, người làm việc ở các trang trại, dọn vệ sinh cống rãnh, chuồng trại, các nông trường chăn nuôi gia súc và gia cầm, công nhân xây dựng các công trình là những người có nguy cơ cao.⁽¹⁾

• Thời kỳ ủ bệnh khoảng 4–21 ngày. Trực khuẩn này phát triển tại vết thương trong điều kiện yếm khí, sau đó giải phóng ngoại độc tố vào máu và tấn công vào các bản vận động thần kinh – cơ, làm cho bệnh nhân bị co cứng cơ và trên nền cứng đó xuất hiện các cơn co giật.
• 15% số trường hợp khởi phát bệnh trong vòng 3 ngày và 10% khởi phát bệnh sau 14 ngày. Uốn ván toàn thân là thể bệnh hay gặp nhất.
  • Ca bệnh điển hình: Nuốt khó và cứng hay đau các cơ cổ, vai, lưng. Kế tiếp các cơ khác cũng bị tăng trương lực gây ra cứng bụng và cứng các cơ ở gốc chi; do co cứng liên tục các cơ mặt, tạo ra một vẻ mặt nhăn nhó hay kiểu cười khẩy, cười nhăn, co cứng cơ lưng tạo ra một tư thế lưng cong ưỡn lưng. Ở một số bệnh nhân xuất hiện các cơn co cứng toàn thân kịch phát, với cường độ mạnh, những cơn đau làm cho bệnh nhân xanh tím và đe dọa ngừng thở.
  • Ở mức độ nhẹ, bệnh nhân chỉ bị tình trạng cứng cơ và có một vài cơn co cứng hoặc không có cơn co cứng nào.
  • Thể vừa có dấu hiệu cứng hàm, khó nuốt, cứng cơ và các cơn co cứng.
  • Trường hợp nặng, bệnh nhân bị nhiều cơn kịch phát, có thể bị sốt (phần lớn không sốt). Nuốt khó hoặc chướng bụng làm cho bệnh nhân ăn uống khó khăn.
• Uốn ván rốn: Uốn ván ở trẻ sơ sinh, thường khởi phát trong 2 tuần đầu sau khi sinh với các dấu hiệu: trẻ bỏ bú, cứng cơ và các cơn co cứng; thường là uốn ván toàn thân và dễ dẫn đến tử vong nếu không điều trị.
• Uốn ván cục bộ ít gặp, biểu hiện chỉ giới hạn ở các cơ gần vết thương, đây là thể nhẹ,
  tiên lượng tốt.⁽¹⁾

Uốn ván có thể gây tử vong do suy hô hấp, rối loạn thần kinh thực vật & ngừng tim.⁽¹⁾⁽³⁾

Cách hiệu quả nhất để phòng bệnh uốn ván ở trẻ em và người lớn là chủ động tiêm vắc-xin
uốn ván sớm và đầy đủ, nhất là phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh.⁽¹⁾⁽³⁾

Hiện nay, vắc-xin uốn ván thường được bào chế dưới dạng phối hợp với các vắc-xin khác giúp mẹ tiện lợi trong việc đưa bé đi tiêm ngừa.
Vắc-xin ngừa uốn ván không tạo miễn dịch trọn đời, do vậy cần thường xuyên tiêm nhắc lại để đảm bảo hiệu quả bảo vệ.

Các câu hỏi thường gặp